อินทรียสังวร พุทธวจน เล่มที่ 8

บทนำ มนุษย์เป็นสัตว์ที่สื่อสารกันด้วยระบบภาษาที่ซับซ้อน ทั้งโครงสร้าง และความหมาย วจีสังขาร ที่มนุษย์ปรุงแต่งขึ้นนั้น มีความวิจิตรเทียบเท่าดุจความละเอียดของจิตทั้งนี้ เพราะจิต เป็นตัวสร้างการหมายรู้ต่างๆ (จิต เป็นเหตุในการเกิดของนามรูป และนามรูป ซึ่งจิตสร้างขึ้นนั้น เป็นเหตุในการดำรงอยู่ได้ของจิต) ถ้อยคำหนึ่งๆ ในภาษาหนึ่งๆ เมื่อนำไปวางไว้ในบริบทต่างๆ กัน ก็มีความหมายต่างกัน ยิ่งไปกว่านั้น ถ้อยคำหนึ่งๆ ในบริบทเดียวกัน สามารถถูกเข้าใจต่างกัน ในความหมายได้ ขึ้นอยู่กับการหมายรู้เฉพาะของจิตผู้รับสาร ซึ่งก็มีอนุสัย ในการปรุงแต่ง แตกต่างกันไป ความหยาบละเอียดในอารมณ์ อันมี ประมาณต่างๆ แปรผันไปตามการหมายรู้นั้นๆ การสื่อความ ให้เข้าใจตรงกัน จึงไม่ใช่เรื่องง่าย แม้เรื่องราวในระดับชีวิตประจำวัน แม้ในระหว่างบุคคลที่มี ความสัมพันธ์ใกล้ชิด เช่น ในครอบครัวเดียวกันก็ตาม การผิดใจกัน ที่มีเหตุมาจากการสื่อ ความหมาย ที่ไม่ตรง ก็มีให้เห็นเป็นเรื่องปกติ กับกรณีของ ปรากฏการณ์ทางจิต ซึ่งมีมิติละเอียด ปราณีตที่สุด ในระบบสังขตธรรม ใครเล่าจะมีความสามารถในการบัญญัติระบบคำพูด ที่ใช้ถ่ายทอด บอกสอนเรื่องจิตนี้ ให้ออกมาได้เป็นหลักมาตรฐานเดียว และใช้สื่อเข้าใจ ตรงกันได้ โดยไม่จำกัด กาลเวลา